اثر اسید هومیک و قارچهای میکوریزا بر برخی ویژگیهای چمن لولیوم ترکیب اسپیدی گرین

چكيده

به منظور بررسي اثر اسيد هوميک و قارچهاي ميکوريزا بر کيفيت ظاهري، برخي صفات ريشه و تغييرات کلروفيل چمن، آزمايشي در بهار و تابستان 1388 در محل گلخانه هاي گروه پژوهشي علوم باغباني دانشگاه تهران اجرا شد. چمن مورد استفاده در اين پژوهش، چمن ترکيبي اسپيدي گرين متشکل از سه رقم چمن لوليوم (Lolium perenne L.) بود. بعد از اتوکلاو خاک، اضافه کردن قارچهاي ميکوريزا (Glomus intraradices و Glomus mosseae) به گلدانها و کشت بذرها تا زمان استقرار کامل، به چمنها فرصت کافي براي رشد داده شد. با استقرار چمنها، اسيد هوميک در غلظتهاي صفر (بهعنوان شاهد) 100، 400، 1000 ميلي گرم در ليتر روي برگها پاشيده شد و تا 9 هفته بعد از شروع تيمارها، صفات مذکور اندازهگيري گرديد. نتايج نشان داد که اسيد هوميک بر مقدار کلروفيلهای b، a و کل، طول ريشه و وزن تر و خشک ريشه معني دار بود، ولي اثري بر کيفيت ظاهري، حجم ريشه و درصد کلونيزاسيون نداشت. قارچهاي ميکوريزا بر تمامي صفات مذکور مؤثر بودند. بين گونه هاي قارچ ميکوريزا، گونه G. mosseae بر فاکتورهاي مربوط به ريشه بهتر از گونه G. intraradices عمل کرد. درحاليکه نتوانست اثر مثبت خود را بر فاکتورهاي مربوط به اندام هوايي نشان دهد. درصد کلونيزاسيون هر دو گونه تقريبًا يکسان بود. احتمالاً اثر قارچهاي ميکوريزا بر صفات مذکور به دليل توليد آثار شبه هورموني و افزايش توسعه هيف ها در خاک با توجه به نوع مايه تلقيح بوده است.

 

مقدمه

در سالهاي اخير توجه به استفاده از قارچهاي ميکوريزا در کشاورزي و به ويژه در بخش باروري خاک، به دليل اثري که مي تواند بر گياه بگذارد، بيشتر شده است. قارچهاي ميکوريزا به دليل اثرهاي مثبتي که بر رشد و جذب عناصر غذايي از خاک، به ويژه عنصر فسفر، دارند به عنوان يکي از کودهاي بيولوژيک شناخته شدهاند. بررسي ها نشان دادهاند که 70% توده زنده ميکروبي خاک از ميسليوم هاي اين قارچها تشکيل شده است. ريشه گياه زيستگاه مناسبي براي فعاليت اين قارچها ايجاد ميکند و اين گياهان از طريق اين ارتباط در ازاي بهبود جذب عناصر غذايي به گياه، از منابع کربني توليد شده از گياه استفاده مي کنند. نتايج برخي از پژوهشها حاکي از اثر مثبت اين قارچ بر رشد اندام هوايي و به ويژه اندام هاي زيرزميني و ريشه است. همچنين برخي از بررسي ها اثر مثبت اين قارچ را با افزايش طول و عمق نفوذ ريشه گياهان در ارتباط با کلونيزاسيوني که اين قارچ با ريشه ايجاد ميکند و در نهايت اثر بر جذب عناصرغذايي، اثبات کرده اند.

به نظر مي رسد که ميسليوم هاي خارج ريشه اي قارچهاي ميکوريزا با پخش شدن روي سيستم ريشهاي گياه ميزبان موجب جذب بهتر عناصر غذايي، از جمله فسفر، از خاک شده و به اين صورت روي ريشه نيز اثر مي گذارند. اين افزايش در جذب عناصر غذايي بر رشد گياه نيز اثر مثبت مي گذارد. به علاوه، افزايش جذب عناصر غذايي بر مصرف کودها اثر گذاشته و موجب کاهش نياز به مصرف کود مي شود. از بحث هاي ديگر، که امروزه بسيار مورد توجه قرار گرفته است، استفاده از مواد هوميک و فرآورده هاي آنهاست. اينها گروهي از مواد بيوژن به همراه مواد آلي هتروژن هستند که وزن مولکولي زياد و رنگ زرد تا سياه دارند. مواد هوميک از نظر ساختاري بسيار پيچيده بوده، داراي وزن مولکولي حدود 20000 و 150000 دالتون هستند و اثر شبه هورموني بر رشد و متابوليسم گياه دارند که شامل فعاليت هاي اکسين مانند و سايتوکينين مانند است. اثر مثبت مواد هوميک بر رشد بسياري از گياهان، از جمله خانواده گندميان، به خوبي اثبات شده است. در پژوهشهاي مختلف روي چمن اگروستيس خزنده (Agrostis stolonifera L.) معلوم شده است که اين گياهان در تيمار با اسيد هوميک، ميزان فتوسنتز، توده ريشه و طول ريشه بيشتري داشتند. به نظر ميرسد که برخي از اثرهاي اين مواد به دليل جذب بيشتر عناصر غذايي باشد. اروين و همكاران نشان دادند كه محلول پاشي اسيد هوميک روي برگهاي چمن پوآي (Poa pratensis L.) طول و توده ريشه را به طور معني داري افزايش مي دهد، ولي اثري بر كيفيت ظاهري ندارد. چن و آوياد در گزارش مفصل خود اشاره مي کنند كه اين تركيبات موجب بهبود جوانه زدن، رشد بهتر دانهال ها بعد از جوانه زدن و افزايش رشد ريشه و ساقه ميشوند. به نظر ميرسد كه با افزايش غلظت اين مواد، رشد تا حد مشخصي افزايش مييابد. وليكن در غلظت هاي بيشتر، اثر بازدارندگي، به ويژه در جذب عناصر غذايي، دارند. با توجه به نبود اطلاعاتي در زمينه استفاده همزمان از مواد هوميک و تلقيح با قارچهاي ميکوريزا، اين پژوهش به منظور بررسي اثر اين تيمارها بر رشد و کيفيت چمن لوليوم، که يکي از گونه هاي مهم چمني است، در شرايط کنترل شده درون گلخانه انجام شد.

 

مواد و روش ها

به منظور بررسي اثر اسيد هوميک بر برخي ويژگيهاي چمن مورد نظر، آزمايشي طي سال 1388-89 در محل گلخانه هاي گروه علوم باغباني پرديس کشاورزي دانشگاه تهران واقع در کرج انجام شد. آزمايش به صورت فاکتوريل خرد شده، در قالب بلوک هاي کامل تصادفي، با دو نوع قارچ ميکوريزا (G. intraradices و Glomus mosseae) چهار غلظت اسيد هوميک با چهار تکرار، روي چمن اسپيدي گرين تحت شرايط کنترل شده انجام شد. بذر مورد استفاده براي کاشت در اين پژوهش، بذر لوليوم پرنه مخلوط تجاري اسپيدي گرين داراي سه رقم "باربال"، "باراژ" و "بارتوينگو" انتخاب شد. مايه تلقيح ميكوريزايي كه به صورت اندام فعال قارچي شامل اسپور، هيف و ريشه از گياه شبدر و حاوي گونه هاي قارچهاي ميکوريزا (VAM) به نام G. mosseae و Glomus intraradices بود از مؤسسه تحقيقات خاك و آب کشور تهيه شد. به منظور مايه زني، از مايه تلقيح به همراه خاک محيط ريشه هاي گياه شبدر که حاوي اسپور (حدود 17 عدد در هر گرم مايه قارچ) بود استفاده گرديد. مايه تلقيح مورد نظر به مقدار 20 گرم در عمق کاشت ريشه ها (قبل از پر کردن کامل گلدان) بعد از اتوکلاو خاک و قبل از کشت بذر اضافه گرديد. در طول دوره رشد در شرايط گلخانه، رطوبت هر گلدان با افزودن آب در حد ظرفيت زراعي حفظ گرديد.

جدول 1. ويژگيهاي خاک مورد استفاده براي آزمايش

ويژگي	مقدار موجود در خاک
شن (%)	79
رس (%)	7
سيلت (%)	14
فسفر (ppm)	15/9
نيتروژن (%)	0/02
پتاسيم (ppm)	120
EC (ds/m)	0/55
pH (1:5)	8/3

بستر مورد نظر از نوع لوم شني و شامل مخلوط خاکي 79% شن، 7% رس و 14% سيلت بود. ساير ويژگي هاي اين خاک در جدول 1 آمده است. گلدان هاي مورد نظر پلياتيلني، به قطر دهانه 15 و طول 60 سانتيمتر انتخاب شد. در زير هر يک از گلدانها براي جلوگيري از خروج خاک و اطمينان از زهکشي، شن بادامي درشت ريخته شد. بعد از اتوکلاو خاک و ريختن مايه تلقيح از قبل تهيه شده (همانطورکه در بالا ذکر شد)، بذر چمن به ميزان 25 گرم در مترمربع کشت شد. بعد از سبز شدن بذرها، آبياري روزانه و بعد از استقرار کامل چمن ها (حدود 40 روز بعد از کاشت) محلول اسيد هوميک آماده شده در غلظتهاي مختلف (صفر ميلي گرم در ليتر به عنوان شاهد، 100، 400 و 1000 ميليگرم در ليتر) روي برگهاي چمن هايي که روز قبل از اعمال تيمار در ارتفاع 4 سانتيمتري سرزني شده بودند به صورت ماهانه پاشيده شد. براي اطمينان از پاشش يکنواخت روي برگها، محلول اسيد هوميک در محفظه اسپريکننده با نازل پخش يکنواخت ريخته شده و حدود 1/5 ليتر براي هر تيمار در هر بار پاشش اسپري شد. اسيد هوميکی که براي اين پژوهش استفاده شد با منشأ لئونارديت و داراي 61/2 درصد کربن، 3/13 گرم در کيلوگرم نيتروژن و 2/89 گرم در کيلوگرم فسفر بود.

ارزيابي کيفي رنگ چمن ها توسط ارزياب باتجربه و با استفاده از روش موريس انجام شد. به اين منظور، اندازه گيري در زمان خاصي از روز و به صورت مشاهده چشمي، براساس برنامه ملي ارزيابي چمن آمريکا انجام شد (جهت حرکت ارزياب در تمام تکرارها يکسان بود) و تکرارها از شماره هاي 1 (زرد) تا 9 (سبز تيره) نمره دهي شدند. براي تعيين مقدار کلروفيل برگ ها، هر دو هفته يکبار بعد از اعمال اولين تيمار از هر واحد آزمايشي مقداري برگ چيده و بعد از انتقال به آزمايشگاه با استفاده از دستگاه طيف سنج و به کمک فرمول استارنس و هادلي کلروفيل a، b و کل اندازهگيري شد. به منظور تعيين درصد کلونيزاسيون ريشه، از ريشه هاي تازه بهطور تصادفي به ميزان حدودا يک گرم برداشت شد. شستشوي ريشه ها با محلول هيدروکسيد پتاسيم 8% انجام شد. سپس ريشه ها با تريپن بلو به روش فيليپس و هيمن رنگآميزي و درصد کلونيزاسيون به روش تقاطع خطوط شبکه (Gridline intersect method) جيووانتي و موسه اندازهگيري شد. براي تعيين فاکتورهاي مربوط به ريشه، در انتهاي آزمايش و بعد از خالي کردن گلدان ها، طول ريشه ها با استفاده از خطکش و حجم و وزن تر آنها اندازهگيري شد. پس از توزين، ريشه ها در داخل پاکتهاي کاغذي قرار گرفتند و در خشک کن با دماي 72 درجه سلسيوس به مدت 48 ساعت خشک شدند و سپس وزن خشک آنها ثبت شد. در انتها، دادهها با استفاده از نرمافزار SAS تجزيه واريانس شده و براي مقايسه ميانگين ها از آزمون چند دامنهاي دانکن در نرمافزار MSTAT-C استفاده شد.

 

نتايج

کيفيت ظاهري

نتايج حاصل از تجزيه واريانس و سپس مقايسه ميانگين هاي مربوط به داده هاي کيفيت ظاهري نشان داد که اسيد هوميک در هيچکدام از غلظت هاي استفاده شده نتوانست اثر معني داري بر کيفيت ظاهري بگذارد. ليکن استفاده از دو گونه قارچ ميکوريزا (G.intraradises و G.mosseae) بر کيفيت ظاهري موثر بوده است (جداول 2 و 3). همانگونه که اين جداول نشان مي دهند استفاده از هر دو گونه قارچ ميکوريزا در مقايسه با شاهد اثر معني داري را بر کيفيت ظاهري نمونه هاي مورد بحث داشته است (به ترتيب 12 و 11 درصد) ولي بين دو گونه قارچ ميکوريزا از نظر اثر بر کيفيت ظاهري تفاوتي وجود نداشت.

 

کلروفيل

با توجه به نتايج حاصل از جدول 2، استفاده از هوميک اسيد اثر معني داري بر افزايش ميزان کلروفيلهاي b، a و کل داشته است. هر سه غلظت اسيد هوميک بر افزايش ميزان کلروفيل a و کل اثر داشتند، درحاليکه تنها غلظت 1000 ميلي گرم در ليتر بر افزايش ميزان کلروفيل b موثر بود. در بين دو گونه قارچ ميکوريزا، گونه G. intraradices موجب افزايش ميزان کلروفيل شد (جدول 3). در مورد کلروفيل کل، غلظت هاي 100 و 400 ميلي گرم در ليتر، به ويژه در چهار هفته بعد از شروع تيمار، اثر مثبتي را بر افزايش ميزان کلروفيل کل (بهترتيب 19 و 30 درصد) داشت. درحاليکه در هشت هفته بعد از شروع تيمار، اثر غلظت 1000 ميلي گرم در ليتر 12% بهتر از موقع شروع تيمارها بود (جدول 4). در بين دو گونه قارچ ميکوريزا، گونه G. intraradices به خصوص در غلظت هاي کم و متوسط اسيد هوميک، بر ميزان کلروفيلهاي کل و a موثر بود (جداول 5 و 6). درحاليکه در مورد کلروفيل b هر دو گونه قارچ ميکوريزا اثر معني داري را بر افزايش ميزان کلروفيل داشتند.

 

کلونيزاسيون

همانطورکه نتايج جدول 2 نشان مي دهد هيچ يک از غلظت هاي اسيد هوميک اثر مثبتي بر ميزان کلونيزاسيون قارچ نداشته است و تيمار شاهد نسبت به ساير غلظت ها کلونيزاسيون بيشتري را نشان مي دهد. اين در حالي است که کلونيزاسيون به نوع گونه قارچي نيز ارتباطي نداشت (جدول 3). به طوريکه تفاوتي از لحاظ کلونيزاسيون بين هيچ يک از دو گونه نبود. زمان، اثر مثبتي بر درصد کلونيزاسيون داشت (جدول 7). هيچ يک از غلظت هاي اسيد هوميک بر کلونيزاسيون بعد از اعمال تيمار اثر نداشت، هر چند در طول زمان با ساير غلظت ها بهتر شد. وليکن غلظت 1000 ميلي گرم در ليتر در 32 روز بعد از اعمال تيمارها 16% افزايش در ميزان کلونيزاسيون داشت که اين با روند معمول آن در طول زمان موافق نبود (جدول 8). هر چند غلظت هاي متوسط و زياد در شروع کلونيزاسيون تأثير مثبتي بر اين صفت نداشتند، ولي تيمار شاهد (غلظت صفر ميلي گرم در ليتر) با گذشت زمان (42 روز) 20% افزايش در ميزان کلونيزاسيون نسبت به ساير غلظت ها داشت و در مجموع بهتر از ساير غلظت ها عمل کرد (جدول 8). بين دو گونه قارچ، گونه G. mosseae در ابتدا رشد بهتري را نسبت به گونه G. intraradices داشت، ولي با گذشت زمان تأثير هر دو گونه قارچي بر ميزان کلونيزاسيون به يک ميزان شد (جدول 7).

جدول 2. اثر تیمارهای مختلف هوميک اسيد بر برخی صفات کمی و کیفی چمن اسپیدی گرین

فاکتورهای مربوط به ریشه						مقدار کلروفیل موجود در برگ (میلی گرم در گرم وزن تر)
تیمارها	طول (cm)	حجم (میلی لیتر)	وزن تر (g)	وزن خشک (g)	کیفیت ظاهری	کلروفیل a	کلروفیل b	کلروفیل کل	درصد کلونیزاسیون
شاهد	35/42b	745a	40/86b	8/47b	7/53a	3/05b	0/55b	3/60b	44/49a
100 میلی گرم در لیتر	35/67ab	751a	42/95ab	8/7b	7/79a	3/33a	0/58b	3/85a	39/89b
400 میلی گرم در لیتر	36/75ab	754a	43/78a	9/65a	7/54a	3/23a	0/60b	3/84a	38/08b
1000 میلی گرم در لیتر	39/08a	750a	45/25a	8/65b	7/30a	3/20a	0/65a	3/84a	38/76b
در هر ستون میانگین های با حروف مشابه در سطح 5% آزمون دانکن با یکدیگر اختلاف معنی داری ندارد

جدول 3. اثر قارچ های میکوریزا بر برخی صفات کمی و کیفی چمن اسپیدی گرین

فاکتورهای مربوط به ریشه						مقدار کلروفیل موجود در برگ (میلی گرم در گرم وزن تر)
تیمارها	طول (cm)	حجم (میلی لیتر)	وزن تر (g)	وزن خشک (g)	کیفیت ظاهری	کلروفیل a	کلروفیل b	کلروفیل کل	درصد کلونیزاسیون
شاهد	32/81b	746/56b	37/58c	6/61b	6/92b	3/12b	0/52b	3/69b	-
G. mosseae	38/69a	746/88b	44/18b	9/68a	7/88a	3/17b	0/63a	3/70b	40/89a
G. intraradices	38/69a	757/50a	47/94a	10/25a	7/81a	2/31a	0/64a	3/95a	39/77a
در هر ستون میانگین های با حروف مشابه در سطح 5% آزمون دانکن با یکدیگر اختلاف معنی داری ندارد

جدول 4. اثر زمان و غلظت اسيد هوميک بر ميزان کلروفيل کل (درصد)

	روز بعد از اعمال تيمار
تيمار اسيد هوميک	صفر	14	28	56
شاهد	3/27h	3/28gh	4/09cd	3/76fgh
100 ميلي گرم در ليتر	3/45gh	3/58fg	4/28ab	3/90de
400 ميلي گرم در ليتر	3/25h	3/96de	4/65a	3/49ef
1000 ميلي گرم در ليتر	3/58gh	3/42gh	4/27bc	4/10cd
ميانگينهاي با حروف مشابه در سطح ۵% آزمون دانکن با يکديگر اختلاف معني داري ندارند.

جدول 5. اثر غلظت اسيد هوميک و گونه قارچ ميکوريزا بر ميزان کلروفيل کل (درصد)

تيمار اسيد هوميک	شاهد (بدون تلقيح)	G. mosseae	G. intraradices
شاهد	3/53ef	3/42f	3/85bc
ميلي گرم در ليتر 100	3/57def	3/80bcd	4/18a
400 ميلي گرم در ليتر	3/91b	3/60c-f	4ab
1000 ميلي گرم در ليتر	3/79bcd	3/96ab	3/78b-e
ميانگينهاي با حروف مشابه در سطح ۵% آزمون دانکن با يکديگر اختلاف معني داري ندارند.

 

صفات مربوط به ريشه

نتايج حاصل از مقايسه ميانگين هاي مربوط به صفات ريشه (جدول 2) نشان ميدهد که گرچه هوميک اسيد اثر معني داري بر حجم ريشه نداشت، اما بر وزن تر و خشک و طول ريشه معني دار بود. هر دو گونه قارچ توانستند بر کليه صفات مربوط به ريشه اثر معني داري بگذارند (جدول 3). با مقايسه بين قارچهاي ميکوريزا و شاهد، هر دو گونه نسبت به شاهد اثر بيشتري بر طول و وزن خشک ريشه داشتند. گرچه گونه G. intraradices بر حجم و وزن تر اثر معني دارتري داشت، ولي گونه G. mosseae تقريباً همانند شاهد عمل کرد. در بين غلظت هاي اسيد هوميک، غلظت هاي 400 و 1000 ميلي گرم در ليتر و بعد از آن غلظت 100 ميلي گرم در ليتر بيشترين اثر را بر وزن تر داشتند.

 

بحث

فتوسنتز يکي از فرآيندهاي مهم در گياهان است زيرا کربوهيدرات ها از طريق اين فرآيند تأمين مي شوند. از طرفي، هر چقدر ميزان رنگدانه هاي عامل فتوسنتز در گياهان بيشتر باشد بر سرسبزي و زيبايي گياه تأثير بيشتري خواهد داشت. اين فاکتور نقش مهمي در رشد گياه داشته و در شرايط بروز تنش ميتواند موجب برگشت گياه به حالت اول گردد. برخي پژوهش ها نشان داده اند كه افزايش رنگدانه هاي فتوسنتز کننده (کلروفيل) موجب اثر بر فتوسنتز و افزايش مقدار کربوهيدرات ها مي شود يکي از اثرهاي مشترک مواد هوميک و قارچ هاي ميکوريزا، افزايش مقدار فتوسنتز از طريق اثر بر مواد محرک رشد گياه از جمله سايتوکينين و جذب عناصر غذايي مي باشد. نتايج پژوهش چن و همکاران روي گياه چمني اگروستيس خزنده نشان داد که با استفاده از مواد هوميک، مقدار کلروفيل به دليل تأمين عناصر کم مصرف از جمله آهن و روي، بيشتر است. نتايج اين پژوهش همچنين با نتايج ناردي و همکاران در توافق است که بيان کردند استفاده از اسيد هوميک و فولويک اسيد، چه به صورت کاربرد در محلول غذايي و چه به صورت اسپري، ميتواند موجب افزايش فتوسنتز و تنفس شود. شايد دليل افزايش ميزان کلروفيل، ويژگي هاي شبه سيتوکينيني اين مواد باشد که موجب تأخير در پيري و .کاهش ميزان تخريب کلروپلاست ها نيز مي شود

جدول 6. اثر متقابل تيمار اسيد هوميک و قارچ ميکوريزا بر ميزان کلروفيل a (درصد)

تيمار اسيد هوميک	شاهد (بدون تلقيح)	G. mosseae	G. intraradices
شاهد	0/61a-d	0/41e	0/63a-d
100 ميلي گرم در ليتر	0/55bcd	0/52cde	0/65ab
400 ميلي گرم در ليتر	0/65abc	0/50de	0/66abc
1000 ميلي گرم در ليتر	0/65a	0/50abc	0/66a-d
ميانگينهاي با حروف مشابه در سطح ۵% آزمون دانکن با يکديگر اختلاف معني داري ندارند.

جدول ۷. تأثير زمان و قارچ ميکوريزا بر ميزان کلونيزاسيون (درصد)

	روز بعد از اعمال تيمار اسيد هوميک
قارچ ميکوريزا	18	32	46
G. mosseae	40/66a	40/67a	41/34a
G. intraradices	36/68b	39/84a	42/62a
ميانگينهاي با حروف مشابه در سطح ۵% آزمون دانکن با يکديگر اختلاف معني داري ندارند.

افزايش ميزان کلروفيل ميتواند بر کيفيت و زيبايي گياهان چمني تأثير بگذارد. با نگاهي گذرا به نتايج مربوط به کلروفيل (جدول 2 و 3) ميتوان افزايش کيفيت ظاهري را با توجه به غلظت هاي اسيد هوميک و قارچهاي ميکوريزا توضيح داد. هر چند در پژوهش حاضر هيچ يک از غلظت هاي اسيد هوميک تأثيري بر کيفيت ظاهري نداشت، ولي به دليل تأثير بر ميزان کلروفيل و تأثيرات هورموني احتمالي ميتوان افزايش کيفيت ظاهري را در بلند مدت توجيه کرد. اين نتايج با تحقيقات ليو و کوپر روي اگروستيس خزنده در توافق است که نشان دادند استفاده از مواد هوميک در هيچ يک از غلظت هاي استفاده شده اثر مثبتي بر کيفيت چمن ذکر شده نداشته است. هرچند پژوهشهاي بسياري از پژوهشگران نشان داده که استفاده از مواد هوميک موجب افزايش کيفيت ظاهري مي شود. همچنين قارچ هاي ميکوريزا با اثر بر سيستم ريشه از طريق ايجاد هيف و گسترش اين سيستم در طول ريشه و اثر بر جذب عناصر و رشد، موجب تحمل شرايط نامساعد محيطي ميگردند. در واقع، حضور ريسه هاي خارجي اين قارچ ها به عنوان ادامه سيستم ريشهاي گياه ميزبان موجب ميشود تا ريشه ها جذب آب و عناصر غذايي بيشتري نسبت به ريشه هاي بدون قارچ ميکوريزا داشته باشند. داشتن سيستم ريش هاي وسيع تر و فعالتر موجب ميشود تا گياه حتي در غلظت هاي كم عناصر غذايي، تحمل بهتري نسبت به شرايط محيطي داشته باشد.

از ديدگاه کافي و همکاران اثر اسيد هوميک در خصوص وزن تر مشهودتر از وزن خشک است. در بين غلظتها، 400 ميليگرم در ليتر بيشترين اثر را بر وزن خشک داشت. وليکن غلظت هاي ديگر نتوانستند بر وزن خشک اثر معني داري ايجاد کنند. در مجموع، توسعه ريشه توسط پاشش اسيد هوميک بهبود نيافت. شايد دليل اين امر در تماس نبودن اسيد هوميک با ريشه باشد. چن و همکاران نشان دادند که رشد ريشه در گياه چمني اگروستيس خزنده تيمار شده با هوميک اسيد به دليل تأمين عناصر آهن و روي بيشتر است. برخي از محققين مثل موسکولو و همکاران و ناردي و همکاران هم نشان دادند که مواد هوميک ريشه دهي را به دليل فعاليت هاي اکسين مانند افزايش مي دهد. شايد اثر مثبت بر افزايش فاکتورهاي مربوط به ريشه، به جز اثر شبه هورموني، به دليل بهبود جذب عناصر غذايي از جمله فسفر باشد. ليو و کوپر نشان دادند که هرچند اسيد هوميک بر برخي ويژگيهاي ريشه مؤثر بود، ولي بر طول ريشه اثر نداشت. آنها نشان دادند که در صورت استفاده از اين مواد به صورت گرانوله و در کنار ريشه، نسبت به پاشش بر برگ، اثر بيشتري قابل مشاهده است.

جدول 8. اثر زمان و غلظت اسيد هوميک بر ميزان کلونيزاسيون (درصد)

	روز بعد از اعمال تيمار
تيمار اسيد هوميک	18 روز	32 روز	46 روز
شاهد	40/23bcd	42/72bc	50/51a
100 ميلي گرم در ليتر	39/11bcd	37/25d	43/31b
400 ميلي گرم در ليتر	38/65cd	38/41cd	37/16d
1000 ميلي گرم در ليتر	36/7d	42/64bc	36/92d
ميانگينهاي با حروف مشابه در سطح 5% آزمون دانکن با يکديگر اختلاف معنيداري ندارند.

 

نتيجه گيري

با توجه به نتايج به دست آمده و پيش زمينه در مورد اثر مواد هوميک و قارچهاي ميکوريزا، مي توان اثر مثبت هر دو گونه قارچ را بر فاکتورهاي مورد بررسي مشاهده کرد. در بين غلظت هاي اسيد هوميک، غلظت متوسط اثر بهتري را بر فاکتورهاي مورد بررسي داشت. درحاليکه در غلظت هاي زياد، اثر اين مواد تقريباً همانند شاهد بود. در مجموع، اثر قارچ ميکوريزا گونه G. intraradices بر صفات مربوط به اندامهاي هوايي بهتر بود. درحاليکه G .mosseae بيشتر بر اندامهاي زيرزميني مؤثر بود. با توجه به اهميت استفاده از قارچهاي ميکوريزا در مبحث باروري خاک و کاهش نياز به کودهاي شيميايي و اهميت مواد هوميکي در زمينه هاي مختلف، نياز به پژوهشهاي بيشتري در تأييد اثرهاي مثبت اين ترکيبات و اثر متقابل آنها بر مکانيسم هاي گياهان چمني ميباشد.